ျမစ္ႀကီးရတနာ ဧရာ၀တီ
ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အေရးပါဆံုး သဘာ၀သယံဇာတတစ္ခုျဖစ္ေသာ ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီး အတြက္ သီးသန္႔ စီမံခန္႔ခြဲမႈ အာဏာပိုင္အဖြဲ႕အစည္းတစ္ရပ္ ထား႐ွိ ေဆာင္႐ြက္ေပးရန္ အခ်ိန္တန္ၿပီျဖစ္ပါသည္။
ျမစ္ဆံုကိစၥ ေျဖ႐ွင္းခ်က္ မေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ေသးျခင္း၊ အပူပိုင္းေဒသ ႏွင့္ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚတြင္ ျမစ္ကမ္းပါး တိုက္စားမႈ ေၾကာင့္ လယ္သမားမ်ား စိုးရိမ္ ပူပန္ေနၾကရျခင္း၊ စစ္ကိုင္းတုိင္း ေဒသႀကီး တြင္ ျမစ္ႏွင့္ ဆက္စပ္သည့္ သဘာ၀ သယံဇာတ အရင္းအျမစ္မ်ား ေလ်ာ့နည္း က်ဆင္းလာေနေၾကာင္း သတင္းမ်ား ထြက္ေပၚျခင္း တို႔ကို ဆက္စပ္ၾကည့္မည္ဆိုပါက ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးအတြက္ တစ္စုတစ္စည္းတည္း ညႇိႏိႈင္း ေပါင္းစပ္ အုပ္ခ်ဳပ္စီမံေပးရန္ လိုအပ္ခ်က္ကို ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါသည္။
၂၀၁၁ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က ျမစ္ဆံုဆည္စီမံကိန္း လုပ္ငန္းမ်ားကို ဆိုင္းငံ့ရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ျခင္းမွာ ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီး၏ ယဥ္ေက်းမႈပိုင္း၊ စီးပြားေရးပိုင္းႏွင့္ ႏုိင္ငံေရးပိုင္း အေရးပါမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ ယင္းအေရးပါမႈကို သတိမမူမိဘဲ အမႈမဲ့အမွတ္မဲ့ ျဖစ္ေနခ့ၾဲကပါသည္။ ျမစ္ဆုံဆည္ကိစၥ ေဆြးေႏြးျငင္းခံုမႈမ်ား အ႐ွိန္ျမင့္တက္လာသည္ႏွင့္ အမွ် ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အေရးပါဆံုး သဘာ၀သယံဇာတ တစ္ရပ္ျဖစေ္ ၾကာင္းကို မည္သူမွ် ျငင္းခ်က္မထုတ္ႏိုင္သည့္ ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးဆိုင္ရာ ကိစၥအ၀၀ကို စီမံခန႔ခ္ ြဲႏိုင္မည့္ အၿမဲတမ္းအဖြဲ႕အစည္းတစ္ရပ္ တည္ေထာင္ထား႐ွိရန္ အခ်ိန္တန္ေနၿပီ ျဖစ္ပါသည္။
ကမၻာ့ဘဏ္သည္ ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္း ဘက္စံု စီမံခန္႔ခြဲမႈ စီမံခ်က္အတြက္ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ၁၀၀ ေခ်းေငြ ထုတ္ေပးခဲ့ၿပီး မိမိတို႔အားသန္ရာ လုပ္ငန္းအသီးသီးကို သီးျခားစီ လုပ္ေဆာင္ေနၾကေသာ အလွဴ႐ွင္ အဖ႕ြဲ အစည္း အသိုက္အ၀န္းအတြင္း ဧရာ၀တီျမစ္ စီမံခန႔ခ္ ြဲမႈအဖြ႕ဲ တည္ေထာင္ေရး ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ကို အားေပးျမႇင့္တင္ႏိုင္မည့္အေနအထားေကာင္းတြင္ ႐ွိေနပါသည္။
ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးသည္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ နယ္စပ္အနီး ေတာင္တန္းမ်ားတြင္ ျမစ္ဖ်ားခံလ်က္ ေတာင္ဘက္သို႔ ၂၁၇၇ ကီလိုမီတာ ျဖတ္သန္းစီးဆင္းၿပီး ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ ကပၸလီပင္လယ္အတြင္း စီး၀င္ပါသည္။ ဧရာ၀တီ ျမစ္၀ွမ္းမွာ ဧရိယာအက်ယ္အ၀န္းအားျဖင့္ ၄၁၃,၆၇၄ စတုရန္းကီလိုမီတာ ႐ွိရာ ျမန္မာႏိုင္ငံ စုစုေပါင္း နယ္ေျမဧရိယာ၏ ၆၁ ရာခုိင္ႏႈန္း ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လူဦးေရ ၅၃သန္း ႐ွိသည့္အနက္ ၃၅သန္းမွာ ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္းတစ္ေလွ်ာက္ မွီတင္းေနထိုင္ၾကသူမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ယင္း ၃၅သန္း အနက္ အမ်ားအျပားမွာ တိုက္႐ိုက္ျဖစ္ေစ သြယ္၀ိုက္၍ျဖစ္ေစ ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးအေပၚ အမွီျပဳ၍ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းေနၾကျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးသည္ ပင္လယ္တြင္း မစီး၀င္မီ အဓိက ျမစ္လက္တက္ ၉ခု ျဖာထြက္သြားၿပီး ေျမၾသဇာ အထူးေကာင္းမြန္သည့္ က်ယ္ေျပာေသာ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသ ျဖစ္တည္ေနပါသည္။ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚတြင္ မီွတင္းေနထုိင္သူ လူဦးေရ ၆သန္းေက်ာ္႐ွိၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ထြက္႐ွိေသာ စပါး ၆၀% နီးပါးမွာ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚတြင္ ဧရာ၀တီျမစ္ေရကို သြယ္ယူလ်က္ စိုက္ပ်ိဳးရ႐ွိပါသည္။
သိမ္ေမြ႕ေသာလုပ္ငန္းတာ၀န္
ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးကို စနစ္တက် ေကာင္းစြာ စီမံခန္႔ခြဲႏုိင္ရန္ စီမံကိန္းေရးဆြဲသူမ်ားႏွင့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္သူမ်ားသည္ ျမစ္၀ွမ္းေဒသ၏ ႐ႈပ္ေထြးေသာ ေဂဟစနစ္ တန္ဖိုးကို ပိုမိုနားလည္သေဘာေပါက္ရန္ လိုအပ္ မည္ ျဖစ္ပါသည္။ မူ၀ါဒႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းထိန္းခ်ဳပ္ေရး မူေဘာင္မ်ား လံုေလာက္စြာ ခ်မွတ္ထား႐ွိၿပီး ခ်ိဳးေဖာက္ပါက ထိေရာက္စြာ အေရးယူရန္ အထူးလိုအပ္ပါသည္။
ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္း႐ွိ ေရအရင္းအျမစ္ႏွင့္ အျခား ဆက္စပ္ အရင္းအျမစ္မ်ားကို ေရ႐ွည္တည္တံ့ အသံုးျပဳႏိုင္မည့္ ဟန္ခ်က္ညီ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရး လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ရန္ စိုက္ပ်ိဳးေရးမွ အစျပဳလ်က္ ဆက္စပ္ေနေသာ လုပ္ငန္းနယ္ပယ္အမ်ားတြင္ ညႇိႏိႈင္းေပါင္းစပ္ေဆာင္႐ြက္ရန္ လိုအပ္ပါမည္။ စိုက္ပ်ိဳးေရးသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အဓိက စီးပြားေရးက႑ ျဖစ္ပါသည္။ တိုးပြားလာေသာ လူဦးေရအတြက္ စားနပ္ရိကၡာဖူလံုေရးႏွင့္ ျပည္ပပို႔ကုန္မွ ၀င္ေငြ ရ႐ွိေရးတို႔အတြက္လည္း စိုက္ပ်ိဳးေရးကိုပင္ အားကိုးအားထား ျပဳရသျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရ၏ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးမဟာဗ်ဴဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလ်ာ့နည္းက်ဆင္းေရး မဟာဗ်ဴဟာတို႔တြင္လည္း စိုက္ပ်ိဳးေရးသည္ အဓိက က႑ တစ္ရပ္ ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္းတြင္ ေရသြင္းစိုက္ပ်ိဳးေရး ပိုမိုျမႇင့္တင္လုပ္ေဆာင္လာသည္ႏွင့္အမွ် ဧရာ၀တီျမစ္မွ ေရကို ပိုမို၍ သြယ္ယူအသံုးျပဳရပါမည္။ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသတြင္ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ ထိခိုက္မႈမ်ား ေတြ႕ျမင္ေနရသည့္အျပင္ ေရစီးေရလာ ေကာင္းမြန္ေရးႏွင့္ ဆားငန္ေရ ၀င္ေရာက္မႈတ႔မို ွာ အဓိက စိုးရိမ္ပူပန္ဖြယ္ရာမ်ားျဖစ္လာပါသည္။ ျမစ္အထက္ပိုင္းတြင္ သဲထုတ္ယူျခင္းေၾကာင့္ ျမစ္ကမ္းပါးတုိက္စားမႈမ်ားလည္း ပိုမိုျဖစ္ပြားေနပါသည္။
ေရသြင္းစိုက္ပ်ိဳးရန္ ေရသြယ္ယူအသံုးျပဳျခင္း၊ ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ ျမစ္မွ သဲထုတ္ယူျခင္း တို႔က တစ္ဘက္၊ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚတြင္ ဆားငန္ေရ မ၀င္ေရာက္ေစေရးႏွင့္ ေရ႐ွည္ စပါးစိုက္ပ်ိဳးႏိုင္ေရးအတြက္ျမစ္အတြင္း လံုေလာက္ေသာ ျမစ္ေရစီးဆင္းမႈ ႐ွိေစေရးက တစ္ဘက္ ဟန္ခ်က္ညီ ေဆာင္႐ြက္ႏုိင္ရန္မွာ သိမ္ေမြ႕ေသာ လုပ္ငန္းတာ၀န္ျဖစ္ပါသည္။ အခ်က္အလက္မ်ားကို ျပည့္ျပည့္စံုစံု စုေဆာင္းလ်က္ နမူနာ ပုံစံမ်ားျဖင့္ ေလ့လာျခင္း အေပၚ အေျချပဳၿပီး ဂ႐ုတစိုက္ ေသခ်ာစြာ စီမံခန႔ခ္ ရြဲ န္ လိုအပ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ျမစေ္ ခ်ာင္းအင္းအိုင္မ်ားအတြင္းမ ွ ငါးပုစနြ ္ဖမ္းယူရ႐ိွသည့္ တန္ဖိုးကို ခန႔မ္ ွန္းတြက္ခ်က္ ေဖာ္ျပရာတြင္ မ်ားစြာ ေလ်ာ့နည္းေနသည္ဟု ယူဆရပါသည္။ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေန ျပည္သူလူထုအတြက္ အဓိက အသားဓာတ္ အရင္းအျမစ္မွာ ငါးပုစြန္မ်ားကို မွီ၀ဲစားေသာက္ျခင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္းတစ္ေလွ်ာက္လံုး တြင္လည္း ျပည္သူလူထု ေန႔စဥ္ မွီ၀ဲသည့္ အာဟာရတြင္ ငါးသည္ အဓိကေနရာမွ ပါ၀င္ပါသည္။ ဆန္စပါးကဲ့သုိ႔ပင္ ငါးသည္လည္း ေက်းလက္ျပည္သူလူထု စားနပ္ရိကၡာဖူလံုေရးႏွင့္ အာဟာရျပည့္၀ေရးအတြက္ မ႑ိဳင္သဖြယ္ အားထားရပါသည္။ ငါးေမြးျမဴေရး လုပ္ငန္းသည္လည္း လ်င္ျမန္စြာ ႀကီးထြားလ်က္ ႐ွိပါသည္။
ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ကုန္သြယ္ေရးႏွင့္ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရး အဓိက လမ္းေၾကာင္းႀကီး တစ္ခုအျဖစ္လည္း အေရးပါေသာ အခန္းက႑ ပါ၀င္ေနပါသည္။ နယ္ေျမေဒသအမ်ားအျပားတြင္ ျပည္တြင္း ျမစ္ေၾကာင္း သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးသည္ ခရီးသြားလာေရးႏွင့္ ဆက္သြယ္ေရးအတြက္ အေရးပါဆံုး နည္းလမ္း တစ္ရပ္ ျဖစ္ပါသည္။ ဧရာ၀တီျမစ္ေရ အရည္အေသြး က်ဆင္းလာျခင္းေၾကာင့္လည္း စိုးရိမ္ပူပန္မႈမ်ား တိုးပြားလ်က္႐ွိပါသည္။ ျမစ္ေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ ၿမိဳ႕မ်ားမွတပါး အျခား ေရညစ္ညမ္းေစသည့္ အေၾကာင္းမ်ား နည္းပါးေသာ္လည္း စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ အ႐ွိန္အဟုန္ ျမင့္မားလာသည္ႏွင့္အမွ် သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္း၊ အႀကီးစားစက္မႈလုပ္ငန္း၊ၿမိဳ႕ျပေဒသမ်ားမွ ထြက္သည့္ အမိႈက္ႏွင့္ မိလႅာအညစ္အေၾကးမ်ား၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးတြင္ အသံုးျပဳသည့္ ဓာတ္ေျမၾသဇာႏွင့္ ပိုးသတ္ေဆးမ်ား၊ ေျမလႊာတိုက္စားျခင္း၊ ဆားငန္ေရ ၀င္ေရာက္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ဧရာ၀တီ ျမစ္အတြင္းႏွင့္ ျမစ္လက္တက္မ်ားအတြင္း ေရအရည္အေသြး က်ဆင္းလာမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ျမစ္ေရ အရည္ေသြး ဆက္လက္ေကာင္းမြန္ေနေစရန္ ထိန္းသိမ္းေရးမွာ စိုက္ပ်ိဳးေရးအတြက္လည္းေကာင္း၊ ျပည္သူလူထုႏွင့္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ အႏၲရာယ္ကင္းေသာ ေသာက္သံုးေရ ေပးေ၀ႏိုင္ေရးအတြက္လည္းေကာင္း အထူး အေရးႀကီးပါသည္။
ဇီ၀မ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြမဲ ်ား ေရ႐ွည္တည္တံ့ေစေရး ထိန္းသိမ္းရန္သည္လည္း အဓိက ေသာ့ခ်က္ လုပ္ငန္းတစ္ရပ္ျဖစ္ပါသည္။ ဧရာ၀တီကို အမီွျပဳ၍ အလြန္မ်ားျပားေသာ ဇီ၀မ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြမဲ ်ား ႐ွင္သန္ရပ္တည္ေနျခင္းေၾကာင့္ ကုလသမဂၢသဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ လုပ္ငန္းအစီအစဥ္ (United Nations Environment Programme) က ကမၻာ့ထိပ္တန္းဦးစားေပး ျမစ္၀ွမ္းေဒသ ၃၀ တြင္ ဧရာ၀တီကို တစ္ခုအပါအ၀င္ ထည့္သြင္းထားပါသည္။ ဧရာ၀တီျမစ္အတြင္း ေနထိုင္ၾကေသာ သက္႐ွိမ်ိဳးစံုအနက္ မ်ိဳးတုန္းေပ်ာက္ကြယ္မည့္ အႏၲရာယ္ႏွင့္ ရင္ဆုိင္ေနရသည့္ ဧရာ၀တီလင္းပိုင္လည္း အပါအ၀င္ျဖစ္ပါသည္။
ဧရာ၀တီအၿမဲတမ္းေကာ္မ႐ွင္
ျမစ္တစ္စင္း၏ အပိုင္း တစ္ပိုင္းတြင္ ေရအသံုးျပဳမႈ၊ ဆက္စပ္အရင္းအျမစ္မ်ား အသံုးျပဳမႈတို႔ေၾကာင့္ အျခား အပိုင္းတစ္ပိုင္းတြင္ ထိခိုက္မႈမ်ား ျဖစ္ပြားႏိုင္ပါသည္။ သို႔ျဖစ္၍ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ သတၱဳတြင္း၊ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္လုပ္ေရး၊ ခရီးသြားလုပ္ငန္းႏွင့္ စက္မႈလုပ္ငန္းက႑မ်ား တိုးခ်ဲ႕လာေသာအခါ ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးႏွင့္ထိစပ္ျဖစ္တည္ေနေသာ စနစ္ႀကီးတစ္ခုလံုးကို စီမံခန္႔ခြဲရာတြင္ ျမစ္အသံုးျပဳမႈ အသီးသီးအၾကား အျပန္အလွန္ မထိခိုက္ေစေရး တားဆီးရန္ႏွင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ျပႆနာမ်ားကို ေျဖ႐ွင္းရန္ အထူးအေရးႀကီးပါသည္။
လူဦးေရ တိုးပြားလာေသာေၾကာင့္ ျမစ္ကို အၿပိဳင္အဆိုင္ အသံုးျပဳမႈမ်ား တိုးတက္မ်ားျပားလာပါမည္။ ထိခိုက္မႈပဋိပကၡမ်ား မျဖစ္ေစေရး တားဆီးရန္ႏွင့္ ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးအေပၚ မွီခိုအားထားေနၾကေသာ ရပ္႐ြာအသိုက္အ၀န္း အားလုံး လူမႈစီးပြား ဖြ႕ံ ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးကို အျပဳသေဘာ အေထာက္အကူျပဳႏိုင္ရန္ ဧရာ၀တီ အၿမဲတမ္းေကာ္မ႐ွင္ကို တည္ေထာင္ေဆာင္႐ြက္ႏုိင္ပါမည္။ ေကာ္မ႐ွင္ကို ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္က ဖြဲ႕စည္း တည္ေထာင္ေပးၿပီး ႐ုံးအဖြဲ႕ထား႐ိွလ်က္ ဘုတ္အဖြ႕ဲ ျဖင့္ လုပ္ငန္းေဆာင္႐ြက္ႏိုင္ပါမည္။ ဘုတ္အဖြ႕ဲ တြင္ ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီး ျဖတ္သန္းစီးဆင္းေသာ တုိင္းေဒသႀကီး/ျပည္နယ္မ်ားမွ တုိင္းေဒသႀကီး/ျပည္နယ္ အစိုးရသယံဇာတႏွင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး ၀န္ႀကီးဌာနမ်ား ပါ၀င္ရန္ ျဖစ္ပါသည္။ ေကာ္မ႐ွင္ကို သမၼတ႐ုံး လက္ေအာက္တြင္ ထား႐ိွၿပီး ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီး၏ သဘာ၀သယံဇာတ ဖ႕ြံ ၿဖိဳးေရးႏွင့္အသံုးျပဳေရး ကိစၥအ၀၀အတြက္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ျခင္း၊ ေဆြးေႏြးညႇိႏိႈင္းျခင္း၊ အမ်ားျပည္သူ ပါ၀င္ ေဆာင္႐ြက္ျခင္းႏွင့္ ပဋိပကၡေျဖ႐ွင္းျခင္းမ်ား ဆက္သြယ္စုစည္း လုပ္ေဆာင္ေပးမည့္ ႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ အဖ႕ြဲ အစည္းအျဖစ္ ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီး အဓြန႔႐္ ွည္တည္တံ့ေရး ေဆာင္႐ြက္ႏိုင္ပါမည္။
JOERN KRISTENSEN ေရးသည္။
FRONTIER မဂၢဇင္း အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ေရးသားထားသည့္ မူရင္းေဆာင္းပါးကို https://frontiermyanmar.net/en/governing-the-ayeyarwady တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။